Het oprichten van een Ondernemingsraad

Waarom een ondernemingsraad?

Organisaties zijn continu in beweging. Nieuwe werkvormen worden ingevoerd, fusies kondigen zich aan, afdelingen moeten inkrimpen, of er wordt geïnvesteerd in technologie die de manier van werken verandert. Zulke ontwikkelingen hebben directe impact op medewerkers. Toch worden zij daar lang niet altijd bij betrokken.

Een ondernemingsraad brengt daar verandering in. De OR zorgt ervoor dat medewerkers op tijd worden geïnformeerd, kunnen meepraten over wat er speelt én formeel invloed kunnen uitoefenen wanneer het echt telt. Medezeggenschap krijgt hiermee een vaste plek in de organisatie.

Een goed functionerende OR is meer dan een wettelijke verplichting. Het is een waardevolle gesprekspartner voor de bestuurder en een schakel tussen directie en werkvloer. Daardoor groeit het wederzijds begrip. Medewerkers weten waar ze aan toe zijn en voelen zich serieus genomen. Besluiten worden beter onderbouwd, met meer draagvlak en minder weerstand.

Dat zie je terug in de praktijk. Met een OR verlopen reorganisaties soepeler, is de communicatie helderder, en kunnen risico’s of knelpunten eerder worden gesignaleerd. En misschien wel het belangrijkste: medewerkers ervaren dat hun stem ertoe doet.

Zonder OR blijven belangrijke vragen vaak onbeantwoord. Denk aan vragen zoals:

• Waarom verandert dit proces ineens?
• Worden er mensen ontslagen?
• Gaan we fuseren?
• Hoe zit het met die nieuwe werktijden?

Zulke signalen verdienen een serieuze plek. Met een OR organiseer je die stem van binnenuit: gestructureerd, transparant en op basis van duidelijke afspraken. Het resultaat? Meer betrokkenheid, minder onrust en betere besluitvorming – voor iedereen in de organisatie.

Wie neemt het initiatief?

De WOR (Wet op de ondernemingsraden) is duidelijk: bij 50 of meer medewerkers is de werkgever verplicht een OR in te stellen. Toch komt het initiatief in de praktijk ook vaak bij medewerkers vandaan. Zij merken bijvoorbeeld dat er veel verandert in de organisatie, zonder dat er inspraak is geregeld. Of ze willen de interne communicatie verbeteren en zien de OR als geschikt orgaan.

Wie kan het initiatief nemen:

• De bestuurder: deze stelt formeel de OR in en organiseert de verkiezingen.
• Medewerkers: zij kunnen met collega’s een initiatiefgroep vormen en het gesprek met de bestuurder aangaan.

Wat zegt de WOR? Artikel 2 van de WOR stelt: “De ondernemer die een onderneming in stand houdt waarin in de regel ten minste vijftig personen werkzaam zijn, is verplicht een ondernemingsraad in te stellen.”

Let op: ook als er meerdere vestigingen zijn, kan het verplicht zijn een gemeenschappelijke OR of deel-OR in te stellen.

In 5 stappen naar een ondernemingsraad

Hieronder vind je een uitgebreid stappenplan voor het oprichten van een ondernemingsraad. Elke stap bevat praktische tips en aandachtspunten.

Stap 1: Vorm een initiatiefgroep

Een OR oprichten vraagt voorbereiding. Je kunt dit het beste doen met een klein team van betrokken collega’s. Vorm een initiatiefgroep van 2 tot 5 mensen die samen het voortouw nemen. Bespreek intern waarom een OR belangrijk is, welke vragen er leven op de werkvloer en hoe jullie de rest van de organisatie willen betrekken.

Tips:

• Kies mensen uit verschillende afdelingen of locaties voor breed draagvlak.
• Verzamel signalen en voorbeelden die het belang van een OR onderbouwen.
• Stem af met een externe OR-coach als je ondersteuning wilt bij dit traject.

Deze groep is tijdelijk actief totdat de eerste officiële verkiezingen zijn georganiseerd.

Stap 2: Ga in gesprek met de bestuurder

Zodra je als initiatiefgroep goed voorbereid bent, is het tijd voor het gesprek met de bestuurder. Leg uit waarom jullie een OR willen oprichten. Verwijs eventueel naar de wettelijke verplichting. Belangrijker nog: bespreek welke voordelen een OR heeft voor de organisatie. Bijvoorbeeld:

• Meer draagvlak voor besluiten
• Betere communicatie tussen management en medewerkers
• Sneller signaleren van knelpunten

Maak in dit gesprek ook afspraken over:

• De ondersteuning vanuit de organisatie (tijd, middelen, communicatie)
• Een realistische planning voor de verkiezingen
• De inzet van externe begeleiding als daar behoefte aan is

Een positieve en open houding in dit gesprek helpt om van de OR een gezamenlijk project te maken.

Stap 3: Stel een voorlopig OR-reglement op

De ondernemingsraad werkt op basis van een reglement. Hierin leg je vast:

• Hoeveel leden de OR telt
• Wie kiesgerechtigd zijn en wie zich verkiesbaar mogen stellen
• Hoe verkiezingen verlopen (termijnen, stemprocedures)
• Hoe vaak de OR vergadert
• Op welke manier de OR contact houdt met medewerkers

Gebruik hiervoor een modelreglement, bijvoorbeeld van OR-Coach. Dit kun je aanpassen aan de structuur en omvang van je organisatie.

Zorg dat het reglement wordt afgestemd met de bestuurder, zodat het formeel vastgesteld kan worden. Let op: dit is een voorlopig reglement. Eenmaal gekozen, kan de OR besluiten het reglement aan te passen of aan te scherpen.

Stap 4: Organiseer de verkiezingen

Tijd voor de praktijk: de verkiezingen! Dit is hét moment om medewerkers te betrekken en enthousiasme te creëren.

Stappen:

• Stel een verkiezingscommissie aan (eventueel de initiatiefgroep)
• Communiceer duidelijk wat de OR is en waarom deze wordt opgericht
• Nodig collega’s uit zich kandidaat te stellen
• Geef ruimte voor campagne (bijv. posters, interviews, mailings)
• Organiseer een stemprocedure: fysiek, digitaal of hybride

Tips:

• Gebruik een neutraal platform voor online stemmen
• Zorg dat iedereen stemt: hoe hoger de opkomst, hoe sterker het mandaat
• Kondig de uitslag feestelijk aan en bedank alle deelnemers

Stap 5: Start met een sterke basis

Na de verkiezingen is de OR officieel ingesteld. De eerste vergadering is het startpunt van de nieuwe raad.

Wat doe je als eerste?

• Kies een voorzitter en secretaris
• Maak een jaarplanning (vergaderingen, scholing, overlegmomenten met de bestuurder)
• Spreek af hoe jullie contact houden met de achterban
• Laat je als team goed scholen in de WOR, overlegtechnieken en strategisch denken

Een goede start is bepalend voor het succes. Investeer in het teamgevoel, maak heldere afspraken en zorg dat iedereen zich zeker voelt in de nieuwe rol.